Dositej Obradović - Prvi deo

Dositej Obradović (1739 – 1811) bio je jedan od najznačajnih srpskih pisaca, filozofa, i prosvetitelja osamnaestog veka. Pred sam kraj života, postao je i prvi ministar obrazovanja u Srbiji, nakon izuzetne uloge koju je imao tokom Prvog srpskog ustanka. Autor je prve srpske himne – Vostani Serbije, i osnivač je tzv. Velike škole (1808) iz koje je kasnije nastao beogradski univerzitet. Pored slovenskih jezika tečno je govorio još i italijanski, grčki, latinski, nemački, engleski, i francuski jezik. Šta više, italijanski i francuski je govorio toliko dobro, da ih je neretko predavao drugim studentima. Tokom studija fizike i filozofije u Nemačkoj napisao je svoja dva najznačajnija dela: Pismo Haralampiju (1783) i knjigu „Sovjeti (saveti) zdravog razuma“ (1784) u kojoj iskazuje za to doba veoma progresivne ideje u obrazovanju.

Ova lista događaja u kojima je Dositej Obradović učestvovao, kao i sklop njegovih veština i karakteristika koje smo pomenuli, stvaraju privid čoveka koji je znao čime želi da se bavi od prvog dana svog života. To, međutim, ne može biti dalje od istine. Tajna ovog razilaženja nazire se već u njegovom imenu; naime, Dositej je njegovo crkveno ime, a na rođenju je dobio ime Dimitrije. Nije Dositej jedina istorijska ličnost koju znamo po crkvenom imenu, ali ono što bi nekog neupućenog u Dositejev rani život moglo da zbuni jeste jedan naizgled istorijski paradoks: kako to da osobu koja je ostala upamćena po zahtevu da obrazovanje izmesti iz crkava i manastira u škole, takoreći u sferu javnog, građanskog, pamtimo po crkvenom, a ne građanskom imenu?

Ubrzo dolazi do svojevrsnog raskola između Dositeja Obradovića i drugih crkvenih lica, te on napušta manastir Hopovo. Počinje da uči latinski – jezik koji mu za službu nije trebao jer se prvashodno vezivao za katoličanstvo, i uključuje u svoju „biblioteku“ građansku literaturu gde prvi put dolazi u kontakt sa prosvetiteljskim idejama. Takođe, počinje da uči o drugim religijama, i kreće na svoju turneju prosvetiteljstva. Međutim, „raskol“ sa početka ovog pasusa ne odnosi se na religiju kao takvu, već isključivo na unutrašnje stremljenja. Njegova prva proputovanja dešavaju se na Balkanu, gde on i dalje obitava po manastirima u mestima koja obilazi. Tako je, pre nego što će ga put odvesti u Zapadnu Evropu, prvo proveo mnogo vremena i na Hilandaru gde se sprijateljava sa manastirskom bratijom, ali ne kao duhovno, već kao profano lice.

Ubrzo zatim, Dositej će krenuti putem zapadne Evrope, gde će naučiti nove jezike, dodatno se udubiti u prosvetiteljsku literaturu, filozofiju, fiziku. Njegova otvorenost ka saznanju, koja ga je prvo privukla Crkvi a zatim iz Crkve oterala, krasiće ga do kraja života. No, o tome ćete moći više da pročitate u drugom delu bloga o Dositeju Obradoviću, u kome se više bavimo prosvetiteljskom fazom njegovog života.