Srpska arhitektura kroz istoriju II
Današnji vremeplov, otpočinjemo vremenom vladavine kralja Milutina. Za vreme njegove vlasti, rudarstvo u Srbiji se razvija, što je omogućilo jačanje srpske ekonomije i samim tim više novca za plaćanje vojske i najamnika. Milutin je bio izuzetno sposoban i ambiciozan političar i državnik. Uspeo je da Srbiju izvede na „Carigradski put“ što je omogućilo da se ojača i razmena.
Za kratko vreme Srbija se od jedne male monarhije, prarasta u jednu od najmoćnih zemalja Balkanskog poluostrva. Iako se smatralo da je kralj Milutin jedan veoma okrutan kralj, može se reći da je bio jedan pravi renesansni vladar. Upravo se za period njegove vladavine dešava i vizantijska renesansa, a pod snažnim uticajem renesanse paleologa stvara i novi stil u srpskoj arhitekturi, poznat kao „Srpsko-vizantijski stil“ odnosno Vardarski stil arhitekture.
Vardarski stil srpske arhitekture (Srpsko – vizantijski stil)
Pomenuti Vardarski stil u srspkoj arhitekturi je obeležio period od XII do kraja XIV veka., obuhvatajući geografski prostor Kosova, Metohije i severne Makedonije. Arhitektonska dela koja najbolje dočaravaju „Vardarski stil“ arhitekture su: Bogorodica Ljeviška, Kraljeva crkva u Studenici, te manastiri Pećka Patrijaršija (o kojoj smo pričali u prethodnom blogu), Gračanica i Lesnovo.
Vardarski stil je bio veoma uticajan ne samo na arhitekturu koji se vezuje za period Milutinove vlasti, već i na period koji sledi. Osnovnu karakteristiku crki zidanih u ovom stilu čini osnova u obliku upisanog krsta sa jednim ili pet kubeta i priprata na zapadnoj strani crkve. Spoljašnost crkve bila je u vizantijskom stilu, manifestujući se upotrebom kombinacije sivog ili žućkastog kamenja sa crvenom opekom. Kamenje i opeka ređani su tako da formiraju ukrasne šare i na taj način oslikavajući fasadu crkve.
source: Laurent Drouet - Le monastère de Gracanica, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4702754
Unutrašnjost crkvava zidanih u Vardarskom stilu je za razliku crkava iz prethodne epohe bila ukrašena freskama oslikanih po uzoru na vizantijske crkve iz istog perioda. U Raškom stilu koji je obeležio prethodnu epohu, freske su oslikavane originalni fresko-slikarstvom (zlatno doba srpskog slikarstva).
Kraj epohe Vardarskog (srpsko-vizantijskog) stila u severnim delovima nekadašnjeg Srpskog carsva obeležio je razvoj novog, Moravskog stila u srpskoj arhitekturi. Prirodno, Moravski stil kao naslednik srpsko-vizantijskog, posledično se preplitao sa istim do polovine 15og veka.
Moravski stil srpske arhitekture
Kao prekretnicu za nastanak Moravskog stila arhitekture često se uzima Marička bitka 1371. godine, dok se njegov kraj vezuje za pad Srbije pod osmanlijsku vlast. Simbolično, početak Moravskog stila u srpskoj arhitekturi označava zidanje Ravanice 1375. godine, odnosno Lazarice dve godine nakon.
Sam stil je dobio naziv po geografskoj odrednici, odnosno po reci Moravu i čijem slivu su nicali sakralni objekti koji su krasili pomenutu epohu.
Source: Petar Milošević – CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11060191
Za razliku od Raškom ili Vardarskog stila, Moravski stil je autentičan Srpski stil u arhitekturi. Stil karakteriše osnova upisanog krsta (kao u Vardarskom stilu), ali kojoj su uz oltarsku pridodate još dve pevničke apside sa južne i severne strane po uzoru na svetogorske manastire. Razvoj Moravskog stila arhitekture prati i razvoj autentičnog stila freskoslikarstva.
Fasade crkava zidanih u Moravskom stilu su često veoma slične sa fasadama Vardarskog stila. Pored sivog I žućkastog kamenja sa crvenom opeko, često se sreće i malter kao osnova u koju se ugrađivala opeka. Upravo je ređanje opeka jedna od ključnih razlika Moravskog i Vardarskog stila, jer je u Moravskom stilu obavezno bilo ređanje opeke tako da formira ukrasnu šaru, pogotovo u najvišem pojasu. Manastir Ravanica je verovatno najpoznatiji, karakteristični predstavnik arhitektonskog dela zidanog u Moravskom stilu gde se koristi malter kao osnova u koju se ugrađivala crvena opeka.
Source: Petar Milošević, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11065891
Pored Ravanice, najpoznačajniji arhitektonska dela zidana u Moravskom stilu su Manastir Ljubostinja, Kalenić i Manasija. U ovom perioda razvija se još jedan stil arhitekture, odnosno fortifikacioni stil, o kome ćemo pisati više u narednom blogu.
Serbian 
English 
Russian 
Chinese 
