Manastir Sv. Roman
U potrazi za zanimljivim pričama iz Srbije, put nas je doveo do manastira Roman. Ovaj prelepi, mistični manastir leži na desnoj obali Morave nedaleko od sela Djunis. Za put do manastira iz Beograda potrebno je izdvojite oko 2h.
Manastir Svetom Romanu pripada grupi najstarijih manastira u Srbiji, a prvi zapisi o manastiru datiraju iz ranog drugog veka, tačnije 1019. godine. Prvo pisano svedočanstvo o manastiru svetog Romana bile su u Hrisovulji vizantijskog cara Vasilija II.
Na mestu gde je upokojen prepodobni Roman Sinait, podignut je manastir Svetog Romana, koji se prema predanju ovde preselio 888. godine. O životu monaha Romana se ne zna mnogo. Postoje dva predanja, gde se prema prvom monah Roman za vreme kneza Lazara doselio u Srbiju iz Sinajskog manastira, dok je prema drugom predanju, Roman bio učenik Klimenta Ohridskog. Njegovete svete mošti su I do dana današnjeg sačuvane u manastirskoj crkvi.
O veoma dobrom materijalnom stanju manastira govori činjenica da manastir nije obnavljan kroz čitav prediod dinastije Nemanjića. U XIV veku kada Kruševac postaje prestonica Srbije, knez Lazar Hrebeljanović pokreće obnovu manastira 1377. godine. Jedna hilandarskoj povelja koja datira iz 1381. Godine, govori o velikom bratstvu manastira, koje je brinulo o sumašedšima (duševnim bolesnicima). Takođe, u manastiru se nalazila i konjička garda svetog kneza Lazara, te se zbog toga manastir u turskim krugovima nazivao Konjice. Prilikom turskih osvajanja nakon Kosovskog boja 1389. godine, manastir je spaljivan, pljačkan i rušen više puta, ali ubrzo i obnavljan. Prema turskom zapisu iz 1498. Godine, manastir je imao velike zemne posede, kao i dva kaluđera. Spominje se i u turskom spisima iz 1516. Godine i iz 1616. Godine, a spominje se ime igumana Mitrofana. Ipak, najveća razaranja manastir je pretrpeo u XVI veku za vreme Austrijsko- turskog rata 1716- 1718., kada je i srušen do temelja.
Prema nekim istorijskim dokumentima, Iz zahvalnosti prepodobnom Romanu, nad čijim je moštima bio čudesno isceljen od teške bolesti, Đorđe Pila obnavlja manastir 1795. godine. Za ovaj poduhvat morao je ići u Carigrad i od Porte zatraži ferman kojim bi mu se omogućila obnova manastira. Ferman je koštao 300 groša.
Manastir Svetog Romana i zapisi Feliks Kanica
Važne zapise o manastiru, dobijamo od austrougarskog arheologa Feliksa Kanica, koji je 1896. godine posetio manastir, ostavljajući značajne podatke o manastiru. Feliks beleži da je crkva sa polukružnom apsidom i kupolom razrušena 1448. godine „kada je Hunjadi bežao sa Kosova, te da je 1791. godine proširena narteksom i dodatnim gradnjama na južnoj strani.“ Takođe, Kanic navodi da je knez Lazar obnavlja manastir 1377. godine. Poslednjom obnovom 1795. godine manastirska Crkva je potpuno završena i od tada više nije stradavala.
Feliks Kanic je takođe zabeležio da je manastir 1893. godine bio u posedstvu 82 hektara oranica i livada, zatim 3 hektara voćnjaka i vinograda i oko 115 hektara šume. U posedstvu manastir na Moravi su se nalazile dve vodenice, a sam manastir godišnje zarađivao 6000 dinara.
U manastirskoj porti nalazi se veliki zvonik visine 12m. Zvonik je podignut 1852. Godine, velikim trudom igumana svetoromanske obitelji, čuvenog arhimandrita Save Petrovića. Zvonik poseduje tri zvona, od kojih je jedno zvono poklon kneza Miloša Obrenovića iz 1833. godine.
U manastiru u srednjem veku, kao što smo već gore pisali, je postojala bolnica za lečenje duševnih bolesnika. Bolnica je radila do kraja Drugog svetskog rata. U vreme Deligradske bitke 1806. godine, u manastir su dovođeni ranjenici, a u manastiru je od posledica ranjavanja 14. aprila 1807. godine umro kapetan Vučo Žikić. Iguman manastira Melhisedek je boravio sa ustanicima na frontu, tokom Deligratske bitke, pružajući im podršku, ispovedao ih i pričešćivao.
Grof Vronski i manastir sveti Roman?
Sećate li se grofa Vronskog? Romantična priča o ljubavi Vronskog i Ane Karenjina nastavak svog tragičnog kraja, dobila je upravo u Srbiji, odnosno u neposrednoj blizini Velikog Adrovca. Tolstoju je Inspiraciju za lik Grofa Vronskog pružio ruski plemić i pukovnik Nikolaj Rajevski.
Nikolaj Rajevski je bio ruski dobrovoljac u Srpsko- turskom ratu 1876. godine, prilikom svoje druge posete Srbiji. Sa njim je tada došao popriličan broj ruskih dobrovoljaca, kako oficira tako i običnih vojnika (govorilo se o ciframa između 3 i 5 hiljada). Po dolasku u Beograd iz Odese, odmah se javio na dužnost na moravski front, kod generala Čajevskog. Vodio je važne bitke, među kojima je svakako najvažnija bitka kod Velikog Adrovca, gde je i izgubio život. Prema jednoj od legendi, Vronski (Rajevski) je imao tri srca, jedno je ostavio otadžbini Rusiji, drugo Ani ženi koju voli i treće srce je položio za Srbiju, zemlju u koju se zaljubio. Njegovo “treće srce” i dan danas leži ispred hrama u okviru kompleksa manastira sveti Roman.
source: „Love“ (1927) / Wikimedia Commons
Manastir Sveti Roman tokom Prvog I Drugog svetskog rata
Blagoslovom vladike Dositeja za vreme Prvog svetskog rata, u manastiru se osnova centar za zbrinjavanje siročadi rata. Decu su u manastiru čuvali i lečili monasi, kao i lekari sa ruskih vojnih misija. Prota niški Žika Stanković, je zapisao da je 1915. godine „pred nastupanjem neprijatelja, ceo domovski personal napustio manastir.
Sva deca, uzrasta od jedne do 15 godina, među kojima je bilo oko pedesetak dečaka i isto devojčica, ostaljena su na staranje samo dvojici mladih svetoromaskih jeromonaha, Mihailu Popoviću i Mojseju Brankoviču. Kaluđeri su ovu decu hranili, brinuli se o njima vaspitavali i podučavali. Četrdesetak dece je dočekalo oslobođenje u manastir i nakon toga vraćena u Beograd na zanate i u škole.
Nakon Drugog svetskog rata, manastiru se oduzima gotovo sva imovina. Blagoslovom episkopa niškog gospodina dr Jovana Ilića, 1960. godine manastir je preobražen u ženski manastir, da bi 4. avgusta 2012. godine, po blagoslovu episkopa niškog gospodina dr Jovana Purića, manastir je ponovo preobražen u muški.
Serbian 
English 
Russian 
Chinese 
