Srednjovekovno slikarstvo u Srbiji

Vodimo vas kroz istoriju slikarstva u Srbiji

Srpsko slikarstvo se razvijalo u okviru srpske umetnosti gradnje i ukrašavanja zidova crkava koje su u 12, 13. i 14. veku gradili srpsko plemstvo i kraljevi.

Negovano između dva sveta, zapadnog i istočnog, srpsko slikarstvo je primalo uticaje i jednog i drugog i izraslo u umetnost specifičnu i prepoznatljivu umetnost. Ta umetnost neodvojivo je bila povezana sa istorijom, kulturom i književnošću Srba u srednjem veku.

Prekretnicu razvoja predstavljala je Velika seoba Srba u 17. veku pod patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem, kada se Srbi uključuju u zapadnoevropsku kulturu u kojoj jača građanska klasa i donosi umetnost baroknog stila. Zapaženi su bili i srpski romantičari u 19. veku, dok je, početkom 20. veka, Srbija imala zapažene predstavnike u nadrealizmu, sezanizmu, kubizmu, ekspresionizmu ali i neoklasicizmu.

Srbi su negovali tri slikarska roda — zidno slikarstvo ili freske, slikanje na drvenoj ploči ili ikonopis i slikanje na pergamentu ili minijature, odnosno iluminaciju u knjigama ili rukopisima. Struktura slike u Srbiji je monumentalna i kompozicije su velikih razmera. Slika je plitka i arhitektonski oblik teče tako da zatvara plitak prostor. Figura je često postavljena i suzdržana u pokretu. Promene se dešavaju u 13. veku, počev od 10. veka. U zapadnoj Evropi je uništena zidna slika pojavom vitraža. U Italiji postoje izvesni kvaliteti. U ovom dobu srpska umetnost je svakako na najvišem nivou. Figura dobija u plastičnosti. U kompoziciji se javlja višesloženost, pojavljuje se više lica i ostvaruje se dublji prostor. Od ranije srpska umetnost poznaje, a u 13. veku dolazi do izražaja obrnuta perspektiva koja poseduje irealna svojstva, izvlači ga iz realnog slikarskog prostora i podređuje ga kompoziciji i zakonitostima slike. Prostor je povezan zidom koji teče zajedno sa posmatračem. U toku 14. veka monumentalnost koja je karakteristična za 13. vek postepeno opada. Potencira se dramatički momenat. Draperija koja se razvija između elemenata se uznemiruje i učestvuje u kompoziciji slike. Slikarstvo Moravske škole stara se o detalju i dopadljivom koloritu slike. Među spomenicima resavske škole izuzetak čini resavsko slikarstvo i manasijsko slikarstvo i ono teži ka jednom retkom i traženom kolorističkom sazvučju. Za vreme Turaka ograničenim merama oko Pećke patrijaršije pokušava se povratiti nivo na kome je bilo slikarstvo u 13. veku. Majstori koji su izrađivali freske većinom su nepoznati i ako se potpišu, oni to učine na mestu koje se teško može uočiti kao Makarije u Ljubostinji, Jovan u Ravanici i dr. Oni su radili za slavu u drugome svetu.